Γιατί έχουμε άποψη για όλα και πως τη διαμορφώνουμε.

Αφορμή για αυτό το άρθρο πήρα από μια φράση που ακούω όλο και πιο πολύ τελευταία. Πως σημασία έχει να έχεις τη δική σου άποψη και όχι την άποψη αυτών που διαβάζεις στα βιβλία. Συνήθως αυτή η άποψη ακούγεται από ανθρώπους που είτε δεν έχουν καμία επαφή με βιβλία, ή τα πιο σοβαρά βιβλία που έχουν διαβάσει είναι «η Πολυάνα Μεγαλώνει» και το «Ερωτικό Ωροσκόπιο».

Πολλοί θεωρούν ότι το βιβλίο είναι απλώς λόγια τυπωμένα σε χαρτί και όχι γνωριμία με έναν άνθρωπο και τις ιδέες του. Μια γνωριμία με ένας δάσκαλο που θα επηρεάσει το πνεύμα σου και που θα σου μεταδώσει τη σοφία του. Αλλά όχι. Πως μπορεί κάποιος άλλος να ξέρει πιο πολλά από εμάς; Αφού εμείς είμαστε το κέντρο του (δικού μας) σύμπαντος; Δε θέλω φυσικά να πω πως πρέπει να υιοθετούμε άκριτα ότι διαβάζουμε. Ίσα ίσα, πρέπει να αμφισβητούμε. Αλλά η αμφισβήτηση προϋποθέτει πάνω από όλα επίπονη μελέτη, γνώση, προβληματισμό και πάνω από όλα τεκμηρίωση. Το τελευταίο απαξιώνεται από όσους πιστεύοθν σε “new age” φιλοσοφίες, μια και καμιά απόδειξη δεν έχουν για οτιδήποτε από ότι ισχυρίζονται πέρα από την προσωπική τους εμπειρία και την εμπειρία των γνωστών τους.

Αφού λοιπόν και εγώ είμαι "γνήσιος Έλληνας" θα γράψω την άποψη μου, προσπαθώντας να διαγράψω από τη μνήμη μου ότι έχω διαβάσει για να είναι η άποψη «δική μου». Όμως δε βλέπω από πού αλλού μπορεί να σχηματίζεται η άποψη μας για ένα θέμα πέρα από τις γνώσεις και τις πληροφορίες που έχουμε.

Ο μέσος Έλληνας ενημερώνεται και μορφώνεται από το σχολείο, την τηλεόραση και το τι άκουσε από τους γνωστούς του (οι γνωστοί επίσης μορφώνονται από την τηλεόραση, το σχολείο και τους γνωστούς τους). Δυστυχώς η ανάγνωση (εξωσχολικών) βιβλίων δεν είναι το φόρτε μας. Διαβάζουμε τα λιγότερα από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεωρούμε ότι τα βιβλία απευθύνονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, όπως οι «κουλτουριάρηδες», οι «ξενέρωτοι» και τα «φυτά». Είναι μια ασχολία που θέλει χρόνο που εμείς δεν έχουμε γιατί δεν περισσεύει από την αθλητική εφημερίδα, το Super Idol, την καφετέρια και το clubbing.

Επίσης έχουμε μπλέξει την επαγγελματική κατάρτιση, τις σπουδές και τη μόρφωση. Θεωρούμε όποιον έχει πτυχίο μορφωμένο. Σε λίγο που θα έχουμε όλοι πτυχία θα είμαστε και όλοι μορφωμένοι. Το ECDL σε λίγο προβλέπω να το παίρνεις σαν την τηλεκάρτα από το περίπτερο.

Το σχολείο σήμερα είναι απλά μια βιομηχανία απόκτησης πιστοποιήσεων (πολλές φορές άνευ ουσιαστικού αντικρίσματος) και δεξιοτήτων για επιτυχία στις εξετάσεις. Αποστηθίζουμε γνώσεις που αύριο θα είναι παρωχημένες και παπαγαλίζουμε μεθοδολογίες αντί να κατανοούμε πώς να λύνουμε προβλήματα.

Δυστυχώς δεν έχουμε καταλάβει πως σήμερα δεν έχουμε Δημοκρατία αλλά Εταιρειοκρατία (corporatocracy) και πως η εκπαίδευση έχει γίνει εργαλείο προπαγάνδας της. Προετοιμαζόμαστε για να γίνουμε a;yrio επιτυχημένοι άνθρωποι, δηλαδή στελέχη πολυεθνικής που εργάζονται νυχθημερόν για να πληρώσουν το στεγαστικό και το δεύτερο αυτοκίνητο χωρίς να έχουν ούτε το χρόνο, ούτε την ικανότητα να σκεφτούν.

Το σχολείο μας, αποθαρρύνει την κριτική σκέψη και την αμφισβήτηση. Ότι αποκλίνει από την επικρατούσα άποψη λογοκρίνεται άλλοτε κομψά και άλλοτε άκομψα. Το πολλαπλό βιβλίο απαγορεύεται, τα μαθήματα επιλογής σχεδόν απαγορεύονται και οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν λόγο για τη διδακτέα ύλη. Το ωρολόγιο πρόγραμμα δεν έχει κενά για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων (περιβαλλοντική εκπαίδευση, πολιτιστικά προγράμματα, τέχνες) και η υλικοτεχνική υποδομή στα περισσότερα σχολεία εξαντλείται σε έναν υπολογιστή (συνήθως χωρίς λογισμικό) και ένα βιντεοπροβολέα (πάλι καλά).

Η εκπαίδευση μας έχει επίσης παθιαστεί τόσο με την συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και την τόνωση του εθνικού φρονήματος σε βαθμό που να δημιουργεί στους πολίτες αίσθημα ανωτερότητας, άγνοια για τους υπόλοιπους λαούς και τον πολιτισμό τους, μέχρι και ξενοφοβία. Οι Έλληνες στα σχολικά μας βιβλία παρουσιάζονται ως ο μοναδικός λαός που έχει προσφέρει στον παγκόσμιο πολιτισμό και ο μοναδικός λαός που κατακτά για να «εκπολιτίσει». Την πρώτη φορά που είδα υδρόγειο σφαίρα αναρωτήθηκα πως όλη η ομορφιά και ο πολιτισμός του πλανήτη συμπυκνώνονται στην κουκίδα που λέγεται Ελλάδα και όλη η υπόλοιπη επιφάνεια έχει μόνο κατσάβραχα και βάρβαρους. Αυτή η μορφή του σχολείου μπορεί να είχε νόημα λίγο μετά το 1821 αλλά σήμερα ο κόσμος αλλάζει και αυτό που ήταν χρήσιμο τότε μπορεί να είναι καταστροφικό τώρα.

Δε γνωρίζω σε ποια άλλη χώρα το Υπουργείο Παιδείας είναι ταυτόχρονα και Θρησκευμάτων, σε ποια άλλη χώρα παραλείπεται η διδασκαλία της εξελικτικής θεωρίας και σε ποια άλλη χώρα διδασκόμαστε τόσα χρόνια θρησκευτικά (δηλαδή την άποψη της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη θρησκεία.). Φαντάζομαι αυτό θα συμβαίνει στην Τουρκία, το Αφγανιστάν και το Ιράν. Διαβάζοντας το Persepolis της Marjan Satrapi είδα ότι είναι πολλά αυτά που μας ενώνουν με το Ιράν.

Για τον Έλληνα όμως θέσφατο είναι η τηλεόραση. Το αποστομωτικό επιχείρημα που κερδίζει πάντα σε μια διαφωνία είναι το «αυτό το είπαν οι ειδήσεις, ο Χαρδαβέλας, ο Ευαγγελάτος, η Τατιάνα και ο Παπαδάκης». Τους τηλεπαρουσιαστές ο Έλληνας τους φαντάζεται κάτι ανάμεσα σε καθηγητές πανεπιστημίου, αγίους, ήρωες της επανάστασης και σύγχρονους φιλόσοφους.

Αδυνατούμε να καταλάβουμε πως οι τηλεοπτικοί σταθμοί είναι κερδοσκοπικοί οργανισμοί που ανήκουν σε μετόχους, οι οποίοι έχουν μετοχές και σε άλλες εταιρίες, όπως ασφαλιστικές, εμπορικές, κατασκευαστικές, εκπαιδευτικές σχολές, βιομηχανίες όπλων, προμηθειών του δημοσίου και πως έχουν συμφέρον να περάσουν την προπαγάνδα τους και την κρυμμένη διαφήμιση τους μέσα από «ενημερωτικά» προγράμματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί διαφήμιση για πόρτες ασφαλείας να ακολουθεί ρεπορτάζ δελτίου ειδήσεων για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα σπίτια μας από τους διαρρήκτες το καλοκαίρι.

Επίσης απορώ πως δε βλέπουμε την εξόφθαλμη ασχετοσύνη των τηλεπαρουσιαστών που το παίζουν ειδήμονες σε όλα και εκστομίζουν με μοναδική ευκολία μπαρούφες για να γελάει και ο κάθε πικραμένος. Επίσης μου αρέσουν τα στημένα ρεπορτάζ, οι αποκλειστικές ειδήσεις που παίζουν σε όλα τα κανάλια και τα ζωντανά προγράμματα που δείχνουν ταυτόχρονα τους ίδιους ανθρώπους σε πολλά κανάλια.

Μου αρέσει πως στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο οι επιστήμονες παρουσιάζονται περίπου ως καρικατούρες του Αϊνστάιν (ναι αυτόν εννοώ, τον μοναδικό επιστήμονα που γνωρίζουν οι Έλληνες) για να λοιδορηθούν (είναι αυτό που λέμε όσα δεν πιάνει η αλεπού)

Η καλλιέργεια της μεταφυσικής άποψης για τη ζωή, η «πνευματικότητα» και η “new age” φιλοσοφία που προωθούνται από εκπομπές τύπου Χαρδαβέλλα και φραπελιάς (αλήθεια μετά από την επιτυχία της φραπελιάς απορώ πως συνεχίζουν να πεθαίνουν άνθρωποι από καρκίνο και καρδιά) απλά προσπαθούν να διευρύνουν το τμήμα της αγοράς που καταναλώνει «φυσικά» προϊόντα υγείας και τηλεφωνεί σε τηλεχαρτορίχτρες.

Το αγαπημένο μου τηλεοπτικό σπορ πάντως είναι η δαιμονοποίηση του διαδικτύου. Λίγο πολύ για τα κανάλια, το internet αποτελεί ένα σύνολο διασυνδεδεμένων πορνοπεριοδικών, τρομοκρατικών και εγκληματικών οργανώσεων και παιδόφιλων. Δεν τους είδα να διαμαρτύρονται για τα περίπτερα στην Oμόνοια, τη δυνατότητα αγοράς φαρμάκων χωρίς συνταγή, και την προσβολή της ανθρώπινης προσωπικότητας από τις εκπομπές τους. Αυτό βέβαια είναι πολύ λογικό γιατί αυτό που πραγματικά απειλεί το διαδίκτυο είναι την αποκλειστικότητα στον έλεγχο της πληροφορίας που λαμβάνουν οι πολίτες.

Μερικές από τις πιο επικίνδυνες μπαρούφες που ακούγονται κατ’ επανάληψιν στην τηλεόραση είναι οι αστικοί μύθοι του τύπου: «Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο το 10% του εγκεφάλου του». Το άλλο 90%, το έχουμε για να γεμίζει το ευφυώς σχεδιασμένο κρανίο ή θα μάθουμε να το αξιοποιούμε με γιόγκα και διαλογισμό. Όποιος ακούει αστικούς μύθους, θεωρεί ότι θα κάνει εντύπωση με το να τους αναπαράγει. Έτσι με ρυθμό γεωμετρικής προόδου ένα τεράστιο ποσοστό του κόσμου πιστεύει την ίδια αναπόδεικτη βλακεία.

Είμαστε λάτρεις της ελάχιστης δυνατής προσπάθειας. Μας αρέσει να μας σερβίρουν «γνώση» και όχι να την αποκτούμε μελετώντας, ψάχνοντας και αμφισβητώντας. Μας είναι φοβερά δύσκολο ρωτήσουμε έναν ειδικό (αφού είμαστε εμείς ειδικοί σε όλα) να πάμε σε μια βιβλιοθήκη (μούχλα), να αγοράσουμε ένα βιβλίο (κοστίζει όσο 5 καφέδες, πλάκα μου κάνεις;), να ψάξουμε πέντε έξι site στο internet (υπάρχουν και άλλα site εκτός από το facebook και το ringtones.gr;).

Μας αρέσει να κομπάζουμε για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη (χωρίς να τους έχουμε διαβάσει ποτέ), να πιστεύουμε στην ύπαρξη καταπληκτικών αντιφατικών εννοιών όπως «ελληνοχριστιανικός πολιτισμός» και να ζητάμε επιτακτικά να βάλουν οι άσχετοι επιτέλους κρέμα γάλακτος στην carbonara.

Ο Neo ξύπνησε μια μέρα από το Matrix, ο Νεοέλληνας αμφιβάλλω αν θα ξυπνήσει ποτέ.